Polski reaktor jądrowy MARIA, znajdujący się w Świerku pod Warszawą, jest jednym z najważniejszych obiektów badawczych w kraju i jednym z niewielu tego typu działających reaktorów badawczych w Europie. Zbudowany w 1974 roku i nazwany na cześć noblistki Marii Skłodowskiej-Curie, reaktor nie produkuje jednak energii elektrycznej, a pełni kluczową rolę w produkcji radioizotopów medycznych, w tym molibdenu-99 i jodu-131, stosowanych w diagnostyce i leczeniu onkologicznym oraz chorób tarczycy.
Reaktor jądrowy MARIA w Polsce został w pełni zaprojektowany i uruchomiony przez polskich specjalistów, w tym fizyków, inżynierów i techników, którzy opracowali jego wszystkie kluczowe parametry fizyczne, a także przeprowadzili testy bezpieczeństwa i rozruch. Prace konstrukcyjne, układy i systemy były realizowane głównie przez polskie zakłady produkcyjne oraz pracowników Instytutu Badań Jądrowych (IBJ). Reaktor, funkcjonujący od 1974 roku, przeszedł wiele modernizacji, dzięki czemu pozostaje jednym z najnowocześniejszych reaktorów badawczych w Europie.
Kluczowe zastosowania
Najważniejszym zadaniem MARII jest produkcja radioizotopów medycznych. Polska odgrywa dzięki temu ważną rolę na globalnym rynku izotopów, dostarczając produkty do ponad 80 krajów. Izotopy takie jak molibden-99 przekształcający się w technet-99m są kluczowe dla medycyny nuklearnej, szczególnie w diagnostyce obrazowej, umożliwiając dokładne badania bezpieczne dla pacjentów. MARIA wspiera również przemysł i naukę, prowadząc badania nad materiałami stosowanymi w energetyce, inżynierii oraz fizyce neutronowej.
Znaczenie międzynarodowe
Działając jako jedno z największych centrów produkcji radioizotopów w Europie, reaktor MARIA jest wyjątkowym obiektem o znaczeniu międzynarodowym. W ostatnich latach jego funkcja stała się kluczowa ze względu na światowe niedobory izotopów medycznych – wyzwanie, z którym zmagają się liczne kraje. Produkcja izotopów w reaktorze MARIA zapewnia stabilne dostawy na światowy rynek, co pozwala sprostać potrzebom szpitali i placówek badawczych.
Przyszłość i rozwój
Od uruchomienia reaktora MARIA w 1974 roku wprowadzono w nim liczne modernizacje, z których największą było przejście z paliwa wysokowzbogaconego na niskowzbogacone, zawierające obecnie 19,75% uranu-235. Proces ten trwał do 2014 roku. Roczny czas pracy reaktora wynosi 4000-5000 godzin, a do działania używa on 16-26 elementów paliwowych, z których każdy zawiera 485 g uranu. Po zużyciu paliwo jest przechowywane w specjalnym basenie przed dalszym przetworzeniem przez producenta.
Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Świerku, w ramach którego funkcjonuje reaktor MARIA, planuje dalsze modernizacje obiektu. Przewiduje się, że MARIA będzie nadal odgrywać istotną rolę nie tylko w zakresie produkcji izotopów, lecz także w edukacji przyszłych pokoleń specjalistów oraz badaniach nad nowoczesnymi technologiami jądrowymi. Wzrost zainteresowania medycyną nuklearną, a także innowacjami w przemyśle, wskazuje na dalszy rozwój tego sektora w Polsce i zwiększenie znaczenia reaktora na arenie międzynarodowej.
