Tegorocznym laureatem Nagrody Historycznej m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego jest prof. Grzegorz Motyka – badacz stosunków polsko-ukraińskich. Jury uhonorowało go za książkę „Akcja <<Wisła>> ’47. Komunistyczna czystka etniczna.”
Prof. Grzegorz Motyka interesuje się stosunkami polsko-ukraińskimi w latach 1939-1989, zwalczaniem ruchu oporu na Litwie, Łotwie, Białorusi, Ukrainie i w Estonii po aneksji owych terytoriów przez ZSRR. Bada również represje organów bezpieczeństwa PRL względem mniejszości narodowych.
Nagrodzona publikacja stanowi kolejną już pracę Motyki – dotychczas nakładem Wydawnictwa Literackiego ukazały się opracowania: „Od rzezi wołyńskiej do Akcji <<Wisła>>”, „Wołyń ‘43” oraz „Na białych Polaków obława”. Dotychczas autor owych książek był nagrodzony m.in. „Memoria lustorum” za „budowę pomostów w kulturowym dialogu pomiędzy Polską a Ukrainą”. W bieżącym roku przejął funkcję dyrektora Wojskowego Biura Historycznego, wcześniej natomiast pracował m.in. w Biurze Edukacji Publicznej IPN. Także „Akcja <<Wisła>>’47. Komunistyczna czystka etniczna” została już wcześniej doceniona i w październiku 2024 Motyka otrzymał Nagrodę im. Jerzego Giedroycia.
Sto książek zgłoszonych w bieżącym roku do Nagrody im. Kazimierza Moczarskiego oceniło jury pod przewodnictwem prof. Andrzeja Friszke. Uroczyste wręczenie nagród miało miejsce w niedzielę w gmachu Biblioteki Narodowej.
Nagroda Historyczna m. st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego stanowi kontynuację laurów przyznawanych od 2009 roku za najlepszą książkę dotyczącą najnowszej historii Polski. Nową nazwę oraz patronat zyskała w 2018 roku, uchwałą Rady m.st. Warszawy. Wśród laureatów tego prestiżowego w skali kraju uhonorowania znaleźli się dotychczas tacy wybitni autorzy jak m.in. Timothy Snyder, Alexandra Richie, Karol Modzelewski, Grzegorz Piątek, Anna Wylegała czy Sławomir Łotysz.
Patron Nagrody – Kazimierz Moczarski – to dziennikarz i działacz polityczny, prowadzący prężną działalność w czasie II wojny światowej. Był oficerem Armii Krajowej, szefem Biura Informacji i Propagandy przy jej Komendzie Głównej. W sierpniu 1945 został aresztowany i przebywał w więzieniu mokotowskim – przez kilka miesięcy dzielił celę z Jürgenem Stroopem, likwidatorem warszawskiego getta. Wolność odzyskał dopiero na fali odwilży październikowej w 1956 roku.
Nagradzane w konkursie pod jego patronatem publikacje mają podejmować refleksję nad najnowszą historią Polski. Mile widziane są tematy interesujące nie tylko dla naukowców i miłośników historii. Organizatorzy wychodzą z założenia, że rozważania dotyczące przeszłości pozwalają lepiej zrozumieć naszą teraźniejszość: aktualne uwarunkowania społeczne oraz toczące się nieustannie spory światopoglądowe. Można powiedzieć, że w tej idei żywa pozostaje łacińska maksyma Historia magistra vitae est (Historia jest nauczycielką życia).
W skład kapituły konkursowej pod przewodnictwem prof. Friszke weszli wybitni znawcy historii: prof. Antoni Dudek, prof. Dobrochna Kałwa, prof. Barbara Klich-Kluczewska, prof. Jan Kofman, dr. hab. Andrzej Krzysztof Kunert, prof. Anna Landau-Czajka, dr Anna Machcewicz, dr Tomasz Makowski, Magłorzata Szejnert i Andrzej Wielowieyski.
Zwycięzca otrzymał statuetkę – replikę temperówki patrona nagrody oraz 50 tys. zł. W tym roku po raz pierwszy finansowo wyróżniono także pozostałych finalistów. W tym gronie znalazły się publikacje Kaliny Błażejowskiej „Bezduszni. Zapomniana zagłada chorych”, Ryszarda Jamka „Panów piłą. Trzy legendy o Jakubie Szeli”, Cezarego Łazarewicza „Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa” a także Marcina Zaremby „Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności”. Autorzy tych pozycji mogą poszczycić się nie tylko docenieniem ze strony kapituły konkursowej, ale także uznaniem czytelników. Warto nadmienić, że Kalina Błażejowska za „Bezdusznych. Zapomnianą zagładę chorych” otrzymała również „Ołówek” – nagrodę przyznawaną przez Młodzieżowe Kluby Historyczne.
