W poniedziałek w wykazie prac rządu opublikowano informację o projekcie, który definiuje zasady czasowego ograniczenia możliwości składania wniosków o przyznanie ochrony międzynarodowej oraz procedurę wprowadzenia tych ograniczeń.
Przedmiotem nowelizacji ustawy dotyczącej udzielania ochrony cudzoziemcom na terenie RP jest odpowiedź na zjawisko instrumentalizacji migracji, które od lipca 2021 r. jest stosowane przez władze Białorusi we współpracy z Rosją oraz międzynarodowymi grupami przestępczymi zajmującymi się przemytem migrantów do Unii Europejskiej. Nowe regulacje mają wprowadzić mechanizmy umożliwiające państwu reagowanie na próby destabilizacji sytuacji wewnętrznej w Polsce i innych krajach UE.
Jedną z kluczowych zmian ma być wprowadzenie zapisu określającego podstawy prawne dla czasowego ograniczenia prawa do składania wniosków o ochronę międzynarodową oraz procedurę wprowadzenia takiego ograniczenia.
Czasowe ograniczenie będzie ustanawiane na mocy rozporządzenia Rady Ministrów, wydawanego na wniosek szefa MSWiA.
Ograniczenie składania wniosków będzie wprowadzane na określony czas, przy czym maksymalny okres obowiązywania takiego ograniczenia nie może przekroczyć 60 dni.
„Rada Ministrów określi okres obowiązywania czasowego ograniczenia prawa złożenia wniosku oraz odcinek graniczny, na którym ograniczenie będzie stosowane. Natomiast na granicy zewnętrznej nieobjętej terytorialnie tą regulacją stosowane będą zasady ogólne” – podano.
Projektowana ustawa ma na celu określenie zasad przedłużania czasowego ograniczenia możliwości składania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej po uzyskaniu zgody Sejmu na takie przedłużenie, a także zniesienia tego ograniczenia po ustaniu przyczyn, które je wprowadziły.
Jedną z przyczyn zastosowania tego rozwiązania jest wystąpienie instrumentalizacji migracji, drugą są działania podejmowane przez państwo sąsiadujące z Polską lub inny podmiot „stanowiące poważne i rzeczywiste zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa”.
Inną przesłanką jest konieczność wprowadzenia czasowego ograniczenia prawa do składania wniosków o ochronę międzynarodową w celu eliminacji zagrożeń oraz brak alternatywnych środków, które mogłyby zapobiec tym zagrożeniom.
Pojęcie instrumentalizacji migracji
W projekcie ma zostać wprowadzona zmodyfikowana definicja pojęcia instrumentalizacja. Będzie ona opierać się na trzech kluczowych elementach: podmiotowym, przedmiotowym oraz skutku. W pierwszym elemencie zostanie wskazany podmiot, np. państwo sąsiadujące z Polską; w drugim – działania mające na celu umożliwienie cudzoziemcom przekroczenia zewnętrznej granicy, zwłaszcza przy użyciu przemocy wobec funkcjonariuszy lub w kontekście niszczenia infrastruktury granicznej; w trzecim elemencie – destabilizacja sytuacji wewnętrznej w Polsce.
Działania Straży Granicznej
W projekcie przewidziano wprowadzenie przepisu, który określi procedurę postępowania organu Straży Granicznej w sytuacjach, gdy cudzoziemiec wnosi o udzielenie ochrony międzynarodowej w czasie obowiązywania czasowego ograniczenia prawa do składania takich wniosków oraz w lokalizacjach, gdzie to ograniczenie ma zastosowanie.
Zasadniczo organ SG nie powinien przyjmować takich wniosków, chyba że wystąpią wyjątki dotyczące określonych grup wrażliwych, takich jak małoletni bez opieki, kobiety w ciąży, osoby wymagające szczególnego traktowania, a także osoby, które mogą być narażone na rzeczywiste ryzyko poważnej krzywdy w państwie, z którego przybyły bezpośrednio do Polski oraz obywatele państw stosujących instrumentalizację.
Kwalifikacja cudzoziemca do grup wrażliwych będzie podlegać indywidualnej ocenie organu SG, przy czym ocena ta nie zostanie przeprowadzona, jeśli przekroczenie granicy następowało będzie z użyciem siły i we współpracy z innymi osobami.
W czasie obowiązywania czasowego ograniczenia prawa do składania wniosków o ochronę międzynarodową, członkowie rodziny nie będą mieli możliwości złożenia wspólnego wniosku.
Przyjęcie projektu przez Radę Ministrów przewidziano na IV kwartał 2024 r.
