Środa Popielcowa, przypadająca w tym roku na 5 marca, rozpoczyna w Kościele katolickim trwający 40 dni okres Wielkiego Postu. Jest to czas przygotowywań do Świąt Wielkanocnych.
Podczas liturgii tego dnia wierni mają posypywane głowy popiołem. Jest to znak podjęcia pokuty, w której pomagają praktyki, takie jak post, modlitwa i jałmużna. Wielu wierzących nie pije w tym czasie alkoholu.
Podczas posypywania głowy popiołem kapłan wypowiada słowa: „Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz” lub: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”. Popiół pochodzi ze spalonych palm, poświęconych w poprzednim roku podczas Niedzieli Palmowej.
Wielki Post rozpoczyna się Popielcem i trwa do Mszy Wieczerzy Pańskiej sprawowanej w Wielki Czwartek. W 2025 roku dzień ten przypada na 17 kwietnia.
W Środę Popielcową obowiązuje post ścisły, tzn. poza wstrzemięźliwością od pokarmów mięsnych, także post ilościowy, czyli zalecane są trzy posiłki dziennie – dwa lekkie i jeden do syta. Wstrzemięźliwość od mięsa dotyczy osób, które ukończyły 14. rok życia, a post ścisły osoby pełnoletnie do 60. roku życia. Tego dnia Kościół nie udziela dyspensy, jeśli chodzi o powstrzymywanie się od pokarmów mięsnych.
Czas Wielkiego Postu
Okres Wielkiego Postu to czas medytacji nad męką Chrystusa, czemu służą specjalne wielkopostne nabożeństwa, takie jak Droga Krzyżowa czy Gorzkie Żale. W tym czasie dominującym kolorem szat liturgicznych jest fiolet, oprócz czwartej niedzieli (Niedziela Laetare), kiedy kapłani ubierają szaty w kolorze różowym, oraz niedzieli Męki Pańskiej (zwanej Palmową), gdy zakładają czerwony ornat. Ołtarze nie są w tym czasie ozdabiane kwiatami.
Podczas Eucharystii nie śpiewa się hymnu „Chwała na wysokości Bogu” (z wyjątkiem przypadających w Wielkim Poście uroczystości św. Józefa – 19 marca, czy Zwiastowania Pańskiego – 25 marca) oraz aklamacji „Alleluja”, którą zastępuje „Chwała Tobie, Królu wieków” albo „Chwała Tobie, Słowo Boże”.
Wielki Post jest także okresem przygotowania katechumenów do chrztu. Każda niedziela wprowadza w kolejne tajemnice wiary, a na Wielkanoc podczas Wigilii Paschalnej udzielany jest chrzest.
Liczba 40 dni nawiązuje do wydarzeń opisanych w Starym i Nowym Testamencie: przez 40 dni trwał deszcz i potop opisany w Księdze Rodzaju, przez 40 dni Mojżesz przebywał na Synaju (Księga Wyjścia), gdzie otrzymał 10 przykazań Bożych, przez 40 lat Naród Wybrany błąkał się po pustyni, 40 dni i nocy zmierzał Eliasz na górę Horeb, by spotkać się z Bogiem rozpoznanym w lekkim powiewie wiatru.
W Nowym Testamencie Jezus Chrystus pościł przez 40 dni po chrzcie Janowym, czyli przed rozpoczęciem swojej publicznej działalności.
W czasie Wielkiego Postu wierni nie powinni uczestniczyć w hucznych zabawach.
W tym roku Wielkanoc przypada na niedzielę 20 kwietnia.
