Liczne organizacje społeczne, działające na rzecz ochrony praw człowieka, skierowały do premiera Donalda Tuska apel o zwołanie okrągłego stołu w sprawie przyjętej przez rząd strategii migracyjnej. Dokument pod nazwą „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030” został przyjęty przez Radę Ministrów bez uprzednich konsultacji z organizacjami społecznymi, co wywołało falę krytyki ze strony przedstawicieli tych instytucji.
Pod pismem skierowanym do premiera podpisało się 38 organizacji, w tym takie jak Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, Fundacja im. Stefana Batorego, Amnesty International Polska czy Fundacja Ocalenie. Organizacje te wyraziły swoje rozczarowanie brakiem dialogu na etapie opracowywania strategii, która, jak twierdzą, wpłynie na sytuację osób poszukujących ochrony międzynarodowej oraz na całe polskie społeczeństwo. „Pominięcie konsultacji przy tak ważnym dokumencie mającym daleko idące konsekwencje zarówno dla osób poszukujących ochrony międzynarodowej jak i całego społeczeństwa, uważamy za poważne naruszenie zasad stanowienia prawa i złamanie umowy społecznej” – napisano w oświadczeniu.
Organizacje podkreśliły, że opracowywanie dokumentów o tak dużym znaczeniu powinno odbywać się z udziałem przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego oraz samorządów, które na co dzień zajmują się pomocą i integracją osób z doświadczeniem migracji i uchodźstwa.
Autorzy apelu odnieśli się również do zapisów strategii, które mogą naruszać prawo do azylu. „Po zapoznaniu się z dokumentem opublikowanym na stronie kancelarii Rady Ministrów wyrażamy nasz głęboki sprzeciw wobec zapowiedzianym w strategii ograniczeniom prawa do azylu” – podkreślili sygnatariusze pisma. Wskazali przy tym, że niektóre zapisy strategii stoją w sprzeczności z Konstytucją RP oraz międzynarodowymi zobowiązaniami Polski, takimi jak Konwencja Genewska, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej czy Konwencja o prawach dziecka.
W oświadczeniu podkreślono, że „szeroki dialog z różnorodnymi interesariuszami jest kluczowy dla wypracowania rozwiązań, które będą zarówno skuteczne, jak i zgodne z wartościami demokratycznymi.” Zdaniem organizacji kluczowe jest, aby rząd przyłożył szczególną wagę do konsultacji, a także do opracowania harmonogramu umożliwiającego udział w procesie wszystkim zainteresowanym.
Organizacje apelują o stworzenie otwartego i przejrzystego procesu konsultacji, który pozwoli społeczeństwu na aktywny udział w kształtowaniu polityki migracyjnej Polski. „Oczekujemy od rządu przedstawienia kalendarza tego procesu i zapewnienia dostępu do procesu konsultacji dla wszystkich, którzy będą chcieli wziąć w nim udział”
Strategia migracyjna przyjęta przez Radę Ministrów zakłada wprowadzenie mechanizmu, który pozwoliłby na czasowe i terytorialne zawieszanie prawa do przyjmowania wniosków o azyl w sytuacjach zagrożenia destabilizacją kraju przez napływ imigrantów. W komunikacie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zaznaczono, że proponowane zmiany w procedurach migracyjnych mają na celu uniemożliwienie ich wykorzystywania w działaniach hybrydowych, z jednoczesnym uwzględnieniem humanitarnego wymiaru sytuacji na polskich granicach.
Na konferencji prasowej po zakończeniu szczytu premier Donald Tusk podkreślił znaczenie wprowadzonych zapisów i zwrócił uwagę na – jak to określił – powszechne zrozumienie wyzwań stojących przed Polską. „To był cel, który chciałem osiągnąć” – zaznaczył. Premier dodał, że wszyscy dyplomaci, z którymi miał okazję rozmawiać, podzielali założenie, że Polska będzie mogła podejmować autonomiczne decyzje w kwestiach migracyjnych.
Pod apelem podpisały się również organizacje takie jak Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie, Konsorcjum Migracyjne, Komitet Obrony Demokracji, Podlaskie Ochotnicze Pogotowie Humanitarne, Polska Akcja Humanitarna, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Instytut na rzecz Państwa Prawa, Grupa Granica, Fundacja Panoptykon, Fundacja Wolne Sądy, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Fundacja Widzialne, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana oraz Polska Misja Medyczna.
