„Piszę teraz właśnie poema wiejskie, w którym staram się zachować pamiątkę dawnych naszych zwyczajów i skreślić jakkolwiek obraz naszego życia wiejskiego, łowów, zabaw, bitew, zajazdów etc. Scena dzieje się w Litwie około roku 1812, kiedy jeszcze żyły dawne podania i widać jeszcze było ostatki dawnego wiejskiego życia. Pracę tę już do połowy doprowadziłem, ale obszerna jest i niemało jeszcze roboty zostaje” – zwierzał się Mickiewicz w liście do Juliana Ursyna Niemcewicza z 1833. Przyszła epopeja narodowa została ukończona prawdopodobnie w lutym 1834 roku, w Paryżu.
Cenny rękopis, należący do rodziny Tarnowskich, trafił do Ossolineum w trakcie II wojny światowej. W trakcie ewakuacji najcenniejszych zbiorów w 1944 roku zaginął w transporcie, odnalazł się jednak tuż po wojnie, w pobliżu Złotoryi. Po przemianach ustrojowych roku 1989 upomnieli się o niego prawowici właściciele, jednak władze muzeum skutecznie wynegocjowały odnowienie umowy depozytowej. 5 listopada 1999 roku artefakt został przekazany w darze Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich. Wówczas powstało również Muzeum Pana Tadeusza, z siedzibą w jednej z malowniczych wrocławskich kamienic.
W dniach 8-11 listopada zwiedzający mogli podziwiać oryginalny rękopis – fragment Księgi V pt. „Kłótnia”. Wicedyrektor Ossolineum Magdalena Musiał zaznaczyła, że cenny eksponat może być pokazywany maksymalnie przez 120 godzin w roku. Chodzi o ochronę konserwatorską – zwłaszcza w związku z niekorzystnym działaniem światła. Dlatego historia zajazdu szlacheckiego, tak ważna dla polskiej kultury, będzie w Muzeum Pana Tadeusza prezentowana tylko z okazji wielkich świąt narodowych.
Dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich dr Łukasz Kamiński podkreślał unikatowość rękopisu: „To skarb polskiej kultury i dlatego jesteśmy zobowiązani chronić go w wyjątkowym sposób. Tego typu rękopisy są bardzo wrażliwe na działanie światła i dlatego nie mogą być one prezentowane na co dzień”. Dodał również, że oryginał jest pokazywany po raz pierwszy od wielu lat – we Wrocławiu prezentowano go zaledwie dwa razy.
Niecodzienna ekspozycja Mickiewiczowskiego poematu stanowi jedno z wydarzeń Weekendu Niepodległości w Ossolineum. Instytucja zaproponowała z okazji obchodów 106 rocznicy odzyskania wolności również prezentację rękopisu „Chłopów” Władysława Reymonta. Można zapoznać się także z wystawami „małe formaty Wielkiej Wojny” (przygotowana z okazji 110. Rocznicy wybuchu I wojny światowej) oraz „80. Rocznica Powstania Warszawskiego w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich”.
